รู้จัก ดินประสิว กินได้ไหม? ประโยชน์และโทษเป็นอย่างไร?

ดินประสิว รู้หรือไม่ว่า ถูกนำมาใช้ในอุตสาหกรรมอาหาร เพื่อยังยั้งเชื้อแบคทีเรีย ช่วยให้เก็บรักษาอาหารได้นาน นั่นจึงทำให้เราอาจเผลอกินเข้าไปโดยไม่รู้ตัว แล้วมันจะมีโทษอย่างไรต่อร่างกาย หากทานเข้าไปในปริมาณมาก ๆ  ล่ะ

ดินประสิว คืออะไร

สำหรับคนที่ยังไม่รู้ว่า ดินประสิว คืออะไร มันคือ สารเคมีชนิดหนึ่งที่เรียกว่า  โพแทสเซียมไนเตรท (Potassium  nitrate) มีลักษณะเป็นผงสีขาว  ละลายน้ำได้ดี  ไม่มีกลิ่น  มีรสเค็มเล็กน้อย  โดยในทางวิทยาศาสตร์ สามารถเรียกสั้น ๆ อีกอย่างว่า ไนเตรท หรือ ไนไตรท์ ก็ได้ ขึ้นอยู่กับชนิดของแบคทีเรียที่อยู่ในนั้น

เนื่องจากเนื้อสัตว์และวัตถุดิบที่ใช้ในการทำอาหาร จะเก็บได้นาน ไม่บูดไม่เสียง่าย ขึ้นอยู่กับอนุพันธ์ไนเตรตที่อยู่ภายใน จึงทำให้มีการใช้ดินประสิว ซึ่งเป็นสารโพแทสเซียมไนเตรท มาใช้ในการถนอมอาหาร ให้เก็บรักษาได้นาน ซึ่งด้วยคุณสมบัติของมันที่สามารถรักษาสีของเนื้อสัตว์ให้ดูสดอยู่ เสมอได้ โดยการทำปฏิกิริยากับสีของเม็ดเลือดแดง ทำให้สีคงทนอยู่ได้นาน เป็นเนื้อสีแดงสวย รวมถึงป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียได้ดี โดยเฉพาะเชื้อคลอสตริเดียมโบทูลินัม ซึ่งเชื้อนี้สามารถสร้างสารพิษโบทูลิน ที่มีอันตรายร้ายแรงมาก ในอาหารที่เก็บในภาชนะปิดสนิทอากาศผ่านเข้าออกไม่ได้ เช่น อาหารกระป๋อง จึงทำให้กลายเป็นสารกันบูดกันเสียอย่างหนึ่งที่นิยมใช้กันในอุตสาหกรรมอาหาร

ดินประสิว กินได้หรือไม่

ด้วยคุณสมบัติของมันที่สามารถรักษาสีของเนื้อสัตว์ให้ดูสดอยู่ เสมอได้ โดยการทำปฏิกิริยากับสีของเม็ดเลือดแดง ทำให้สีคงทนอยู่ได้นาน เป็นเนื้อสีแดงสวย จึงมีการนำดินประสิวมาใช้เก็บรักษาอาหารในเนื้อสัตว์เช่น เนื้อหมู  เนื้อปลา  เนื้อวัว ของหมักดอง เช่น เนื้อเค็ม  ปลาเค็ม ปลาแห้ง ไตปลาดิบ  ปลาร้า  ปลาเจ่า  รวมไปถึงอาหารแปรรูปเช่น หมูยอ  กุนเชียง  ไส้กรอก  เบคอน แฮม แหนม  เนื้อสวรรค์  และผลิตภัณฑ์อาหารกระป๋องต่าง ๆ

โดยดินประสิวนั้น สามารถทานได้ ไม่เป็นอันตราย ! หากได้รับในปริมาณที่เหมาะสม โดยกระทรวงสาธารณสุขของไทย ได้กำหนดปริมาณการใช้ดินประสิวหรือไนเตรตในอาหารไว้ ให้ใช้ได้ไม่เกิน 500 มิลลิกรัม (0.5กรัม) ต่ออาหาร 1 กิโลกรัม ถ้าเป็นในรูปของไนไตรท์ ให้ใช้ได้ไม่เกิน 125 มิลลิกรัมต่ออาหาร 1 กิโลกรัม

โทษจากดินประสิว หากได้รับเกินขนาด

ด้วยความที่ต้องการให้เนื้อสัตว์ อาหารต่าง ๆ ดูสดใหม่อยู่เสมอ ถึงแม้ว่าจะผ่านมาหลายวันแล้วก็ตาม ทำให้พ่อค้าแม่ค้า ผู้ผลิตต่าง ๆ อาจใส่ดินประสิว ซึ่งเป็นสารไนเตรตหรือไนไตรท์ลงไปเกินกว่าที่กำหนด ซึ่งหากผู้บริโภคทานเข้าไปจำนวนมากแล้วละก็ อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายได้ โดยเฉพาะผู้ที่ชอบทาน ไส้กรอก เคยมีการสุ่มตรวจในท้องตลาด แล้วพบสารไนเตรทและไนไตรท์ในไส้กรอก 14 ยี่ห้อ ซึ่งในจำนวนนี้ มี 3 ยี่ห้อ ที่มีปริมาณเกินมาตรฐาน โดยอันตรายที่จะได้รับหากได้รับดินประสิวเกินขนาด คือ

1. ท้องร่วง ตัวชา หายใจไม่ออก

ถ้ารับประทานไนเตรตเข้าไปมาก ๆ อาจทำให้เกิดอาการท้องร่วงรุนแรงได้ และเมื่อสารไนเตรทถูกแบคทีเรียในกระเพาะอาหารและลําไส้เปลี่ยนให้เป็นไนไตรท์ จะทําให้ฮีโมโกลบิน ซึ่งเป็นสารในเม็ดเลือดแดงผิดปกติ ไม่สามารถนําพาออกซิเจนไปใช้ได้ ซึ่งหากฮีโมโกลบินมีระดับที่ผิดปกติสูงขึ้น มากกว่าร้อยละ 2 – 25 จะทําให้เกิดอาการอ่อนเพลีย ตัวเขียว หัวใจเต้นเร็ว แต่หากสูงถึงระดับร้อยละ 50 – 60 จะทําให้หมดสติและเสียชีวิตได้ โดยเฉพาะในเด็ก เนื่องจากมีปฏิกิริยาไวต่อสารเคมีชนิดนี้มากกว่าผู้ใหญ่

2. ก่อให้เกิดโรคมะเร็ง

ดินประสิว คือ  สารเคมีที่เรียกว่า  โพแทสเซียมไนเตรท (KNO3) ซึ่งเปลี่ยนรูปไปมาระหว่างไนเตรทกับไนไตรท์ได้โดยแบคทีเรียบางชนิด  เมื่ออยู่ในรูปของไนไตรท์มันจะทำปฏิกิริยากับสารประกอบบางอย่างในอาหารที่เรียกว่าสารเอมีน (Amine) โดยมีน้ำย่อยในกระเพาะอาหารเป็นตัวช่วย  ทำให้เกิดสารประกอบที่เรียกว่า  ไนโตรซามีน (Nitrosamines)  ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็ง  ทำให้เป็นมะเร็งที่ปอด  หลอดลม  หลอดอาหาร  สำไส้ใหญ่  ลำไส้ดูโอดินัม  ตับ  ไต  ผิวหนัง  โพรงจมูก  สมอง  และกระเพาะปัสสาวะ  เป็นต้น

เลือกทานอาหารที่มี ดินประสิว อย่างไรให้ปลอดภัย

อาหารส่วนใหญ่ในท้องตลาด มักมีการใส่ดินประสิวลงไป เพื่อเป็นสารกันบูด ช่วยเก็บอาหารได้นาน จึงทำให้อาจหลีกเลี่ยงได้ยาก อย่างไรก็ตาม เราสามารถเลือกทานอาหารที่มีดินประสิวให้ปลอดภัยได้ เพียงแค่รู้จักเลือกซื้ออย่างชาญฉลาด และหลีกเลี่ยงทานอาหารบางชนิด เช่น

1. หลีกเลี่ยงอาหารที่มีสีแดงผิดปกติจากธรรมชาติเช่นเนื้อแดดเดียว  กุนเชียง  เป็นต้น
2. หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารแปรรูปต่างๆ เช่น  ไส้กรอก  แฮม
3. หากต้องการทานไส้กรอก ถ้าเป็นไส้กรอกไก่ ให้เลือกที่ไม่เหลืองหรือแดงมากเกินไป หากเป็นไส้กรอกหมู ต้องเลือกแบบไม่มีสีแดงสด
4. รับประทานอาหารที่มีวิตามินซีและวิตามินอีสูง เพราะวิตามินดังกล่าวสามารถยับยั้งการเกิดสารไนโตรซามีนในกระเพาะอาหารได้
5. เลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่มีวันหมดอายุบอก และสัญลักษน์ อย. จากองค์การอาหารและยาของประเทศไทย

บทความที่น่าสนใจ

• การเลือกซื้อเนื้อหมู ให้ถูกหลักอนามัย ทำได้อย่างไร?
• วิธีการเลือกซื้อ อาหารสด พร้อมทริควิธีเก็บรักษาให้ยาวนาน