ทำความรู้จัก เกลือ กับประโยชน์ที่คุณอาจคาดไม่ถึง

เกลือ ถือว่าเป็นวัตถุดิบที่สำคัญในการทำอาหาร ไม่ว่าจะใช้เพื่อเพิ่มรสชาติเค็มให้กับเมนูอาหาร ตลอดจนใช้ในการหมักบ่ม สำหรับถนอมอาหาร จึงเป็นของคู่ครัวที่จะขาดไปไม่ได้เลย แต่รู้หรือไม่ว่า นอกจากรสชาติที่เค็มแล้ว เกลือ ยังให้ประโยชน์ต่าง ๆ ต่อร่างกายอย่างอเนกอนันต์ รวมถึงยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้อย่างหลากหลาย

เกลือ มาจากไหน

หลายคนอาจจะรู้จัก เกลือ ในฐานะเครื่องปรุงอาหารอย่างหนึ่ง หากแต่ถ้าพูดถึงในฐานะ สสาร เกลือเป็นสารประกอบไอออนิกชนิดหนึ่ง ที่มีโครงสร้างมาจาก โซเดียมไอออน บวกเข้าสร้างพันธะเคมีกับ คลอไรด์ไอออนลบ จนได้ออกมาเป็นผลึกสีขาวที่คุ้นตา กลายเป็นเกลืออย่างที่เราเห็นกัน

โดยแหล่งกำเนิดของเกลือนั้น มาจาก 2 แห่งด้วยกันคือ ทะเล และ ใต้ดิน บริเวณที่มีชั้นหินเกลืออยู่ โดยเกลือ จาก 2 แหล่งนี้มีชื่อเรียกแตกต่างกันคือ

1. เกลือสมุทร หรือเรียกกันในอีกชื่อหนึ่งว่า เกลือทะเล เกิดจากการดูดเอาน้ำทะเลขึ้นมาพักไว้ แล้วปล่อยให้น้ำระเหยออกไปด้วยการตากแดด ซึ่งเมื่อน้ำทะเลระเหยไปจนหมด จะเหลือเป็นเกลือที่ตกผลึกไว้ เมื่อนั้นก็จะสามารถเก็บเกลือ มาใช้ประโยชน์ได้ โดยกรรมวิธีนี้ เรียกว่า การทำนาเกลือ ปัจจุบัน จังหวัดในประเทศไทย ที่มีการทำนาเกลือ เช่น เพชรบุรี สมุทรสาคร สมุทรสงคราม ฯลฯ

2. เกลือสินเธาว์ เป็นเกลือที่มาจากชั้นหินและดิน จะได้เกลือจากส่วนนี้ ด้วยการนำเอาดินมาผสมกับแกลบข้าวหรือเศษฟาง แล้วเทน้ำสะอาด ให้ละลายเอาเกลือที่อยู่ในดินออกมา โดยมีรางรองรับน้ำเกลือ หรือหลุมขนาดใหญ่ขังน้ำเกลือเอาไว้ เมื่อความเค็มของน้ำเกลือได้ที่ จะถูกนำไปเคี่ยวหรือหุงต่อ จนได้ผลึกเกลือ และนำไปตากแห้ง ก็จะได้เกลืออย่างที่เห็นกันออกมา

โดยเกลือชนิดนี้ พบมากในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย เช่น อําเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน ชุมชนบ่อพันขัน จังหวัดร้อยเอ็ด ชุมชนบ้านนาหลู่ จังหวัดยโสธร อําเภอโนนสูง จังหวัดนครราชสีมา บ่อเกลือหัวแฮด จังหวัดบึงกาฬ ฯลฯ

เกลือ ของล้ำค่าในสมัยโบราณ

เกลือ เป็นวัตถุดิบที่สำคัญในการทำอาหาร ไม่ว่าจะเพิ่มรสชาติ ช่วยในการถนอมอาหาร รวมถึงเป็นส่วนประกอบในการผลิตวัตถุดิบอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็นชีส เต้าเจี้ยว ซีอิ๊ว ทำให้เกลือเป็นของมีค่ามากในสมัยโบราณ และเมื่อที่ไหนมีเกลือ ก็มักจะมีผู้คนเข้าไปตั้งถิ่นฐานในดินแดนแถบนั้น เพื่อทำเหมืองเกลือสำหรับส่งออกค้าขายมาตั้งแต่โบราณ

โดยมนุษย์รู้จักใช้ประโยชน์จากเกลือ ตั้งแต่เมื่อ 6,000 ปีก่อนคริสตกาล จากการพบหลักฐานของการทำเหมืองเกลือ ที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศโรมาเนีย ซึ่งเมื่อเข้าสู่ยุคโรมัน เกลือถือว่ามีค่าดั่งทอง จนถึงขนาดที่ว่า ถนนที่สร้างขึ้นทุกสายเพื่อมุ่งสู่โรมนั้น ถือกำเนิดมาจากการสร้างถนน          มุ่งสู่ทะเลอาเดรียติก เพื่อทำเหมืองเกลือและทำให้การขนส่งเกลือเข้าสู่กรุงโรมทำได้โดยสะดวก

ด้วยความสำคัญที่มีต่อชีวิตประจำวัน ทำให้ salārium คำเรียกเกลือในภาษาละติน กลายมาเป็นรากศัพท์ของอาหาร หลายชนิด เช่น สลัด (Salad) ซอส (Sauce) ไส้กรอก (Sausages) หรือ เงินเดือน (Salary) นั่นก็เป็นเพราะมีเกลือเป็นส่วนผสม และด้วยมูลค่าที่สูงทางเศรษฐกิจ ยังทำให้เป็นรากศัพท์ของคำว่า เงินเดือน (Salary) ในภาษาอังกฤษอีกด้วย

เกลือในหน้าประวัติศาสตร์

เกลือ มีบทบาทต่อการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์หลายครั้ง เพราะเมื่อความสำคัญของเกลือทวีเพิ่มมากขึ้น จึงทำให้ผู้มีอำนาจในแต่ละประเทศ ต่างควบคุมในการผลิตเกลือ ตลอดจนเรียกเก็บภาษีการใช้เกลือจากประชาชน ไม่ว่าจะเป็นจีนในสมัยราชวงศ์ถัง ที่ผูกขาดการผลิตและค้าขายได้แต่ในราชสำนักเท่านั้น ถึงกับมีบันทึกว่าในช่วงกลางราชวงศ์ รายได้จากเกลือ นับเป็นครึ่งหนึ่งของรายได้ทั้งหมดที่หามาได้เลยทีเดียว

ในประเทศฝรั่งเศส นอกจากผูกขาดอำนาจการผลิตแล้ว ในคริสต์ศตวรรษที่ 14 ยังมีการเรียกเก็บภาษีเกลือจากประชาชน ตลอดจนกำหนดจำนวนเกลือที่สามารถหาซื้อได้ต่อคนด้วย ทำให้เมื่อขูดรีดหนักเข้า ในขณะที่ชนชั้นศักดินาไม่ต้องเสียภาษีและใช้ชีวิตอย่างหรูหรา ผิดกับประชาชนที่ต้องใช้ชีวิตอย่างยากลำบาก จึงทำให้ชาวฝรั่งเศสไม่พอใจราชสำนัก จนเกิดกระแสต่อต้าน นำพาประเทศสู่การปฏิวัติในปีค.ศ. 1789 ส่งผลให้สถาบันกษัตริย์ล่มสลาย และ ประเทศฝรั่งเศสเข้าสู่การปกครองระบอบสาธารณรัฐเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์

สงครามประกาศอิสรภาพของสหรัฐอเมริกา สาเหตุหนึ่งก็เกิดจากการผูกขาดเกลือของประเทศอังกฤษ เพราะในขณะนั้น สหรัฐอเมริกาเป็นอาณานิคมของอังกฤษ เมื่อชาวอังกฤษผูกขาดการค้าเกลือ ส่งผลให้เกลือมีราคาแพง จึงทำให้ชาวอาณานิคมไม่พอใจ และ กลายเป็นหนึ่งในชนวนของสงคราม โดยเกลือยังเป็นปัจจัยที่ชี้ขาดผลแพ้ชนะด้วย เพราะสงครามยืดเยื้อยาวนาน การมีเกลือช่วยถนอมอาหารให้ผ่านฤดูหนาวที่ยากลำบาก ก็เป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้ชาวอเมริกายังคงสู้กับกองทัพอังกฤษที่เหนือกว่าในขณะนั้นได้ จนได้รับชัยชนะ และประกาศเอกราชได้ในที่สุด

จุดเริ่มต้นของการเรียกร้องเอกราชให้แก่อินเดียของ มหาตมะ คานธี ก็มีจุดเริ่มต้นมาจากอังกฤษผูกขาดการค้าเกลือเช่นกัน โดยหากคนอินเดียทำเกลือใช้เอง จะถือว่าผิดกฎหมาย นั่นจึงทำให้มหาตมะ คานธี เริ่มการประท้วงต่อรัฐบาลอังกฤษ ด้วยการเดินขบวนไปยังเมืองดานดิ ทางใต้สุดของอินเดีย เพื่อทำกิจกรรมเชิงสัญลักษณ์ โดยการหยิบเกลือมาหนึ่งหยิบมือ เพื่อประกาศว่า ชาวอินเดียควรทำเกลือในแผ่นดินแม่ได้ด้วยตัวเอง ซึ่งถึงแม้ผลสุดท้าย คานธีจะถูกจับกุม แต่นั่นก็ทำให้คนอินเดียหลายแสนคน ลุกฮือแสดงความไม่พอใจ จนเจ้าอาณานิคมอังกฤษต้องยอมปล่อยตัวคานธี อันนำมาสู่การเรียกร้องเอกราชอย่างเต็มตัว และทำให้อินเดียเป็นเอกราชจากอังกฤษในเวลาต่อมา

ประโยชน์ของเกลือที่คาดไม่ถึง

เมื่อถึงตรงนี้ หลายคนรู้อยู่แล้วว่า เกลือสามารถใช้ทำอาหารและถนอมอาหารได้ดี แต่รู้หรือไม่ว่า เกลือยังมีประโยชน์ที่คาดไม่ถึงอีกมากมาย ซึ่งสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันของเราได้ เช่น

1. ถนอมผลไม้ และลดความขมของผัก

เกลือช่วยถนอมเนื้อสัตว์ให้เก็บได้นาน แต่รู้หรือว่า สามารถถนอมผลไม้ได้ด้วย เพียงแค่นำเกลือไปละลายในน้ำ จากนั้น นำผลไม้ที่หั่นลงไปแช่ในน้ำเกลือ เท่านี้ เนื้อของผลไม้ที่หั่นไว้ก็จะไม่ดำคล้ำ สีสวยเหมือนใหม่ ไม่ต้องซื้อกล่องถนอมอาหารให้เปลืองเงิน นอกจากนี้ เกลือยังใช้ลดความขมของผักต่างๆ เพีงแค่นำเกลือไปคลุกเคล้ากับผักที่ต้องการรับประทาน แล้วนำไปล้างน้ำสะอาด ก็จะช่วยลดความขมของผักนั้น ๆ ได้ในระดับหนึ่ง

2. กำจัดคราบ ป้องกันสีตกบนเสื้อผ้าได้

หากเสื้อผ้ามีคราบฝังแน่น ไม่ต้องซื้อผงขจัดคราบ เพราะสามารถใช้เกลือแทนได้ โดยนำเกลือมาขัดบริเวณที่มีคราบบนเสื้อ จากนั้น ล้างออกด้วยน้ำเปล่า ก็จะช่วยขจัดคราบได้ นอกจากนี้ ถ้าอยากป้องกันเสื้อสีตก เวลาซักเสื้อ ให้นำเกลือมาผสมกับน้ำในการซักผ้า จากนั้น นำผ้าลงไปซักตามปกติได้เลย ก็จะช่วยลดปัญหาเสื้อผ้าสีตกได้

สำหรับใครที่เจอเชื้อราขึ้นบนเสื้อผ้า เพียงแค่บีบมะนาวไปยังบริเวณที่มีเชื้อรา จากนั้น ขัดด้วยเกลือ แล้วนำไปตากแดดให้แห้งและซักเสื้อผ้านั้นอีกรอบหนึ่ง เพียงเท่านี้ เชื้อราก็จะตายเรียบ หมดปัญหาคราบเชื้อราบนเสื้อผ้าแล้ว

3. ช่วยขจัดกลิ่นไม่พึงประสงค์

หากใครมีกลิ่นไม่พึงประสงค์ สามารถใช้น้ำเกลือแก้ได้ โดยหากมีกลิ่นเท้าเหม็น ให้นำเอาเกลือไปละลายในน้ำอุ่น จากนั้น ก็แช่เท้าไว้ในน้ำเกลือสักพัก นอกจากกลิ่นเท้าจะหายไป ผิวบริเวณฝาเท้ายังจะนุ่มขึ้นอีกด้วย ถ้ามีกลิ่นปาก เพียงแค่นำเกลือมาใช้แทนยาสีฟันหรือนำเกลือไปผสมกับโซดา แล้วใช้เป็นน้ำยาดับกลิ่นปากก็ได้เช่นกัน

ส่วนใครมีปัญหากลิ่นของท่อระบายน้ำ โดยเฉพาะท่อต่อน้ำทิ้งจากอ้างล่างจาน ที่มักมีเศษอาหารและคราบน้ำมันติดอยู่ ให้นำเกลือผสมกับน้ำร้อน จากนั้น เทน้ำลงไปในท่อ เกลือกับความร้อนของน้ำ ก็จะไปชำระล้าง ทำให้ท่อน้ำทิ้งสะอาด หมดปัญหาเรื่องกลิ่นไม่พึงประสงค์ลอยขึ้นมาจากอ่างล้างจานได้แล้ว

4. คงความสดของดอกไม้และกำจัดวัชพืชได้

หลากคนอยากตกแต่งห้องด้วยดอกไม้จริง แต่ไม่รู้จะคงความสดใสของดอกไม้ได้อย่างไร รู้หรือไม่ว่า สามารถใช้เกลือแก้ได้ เพียงแค่ใส่เกลือลงไปในแจกันดอกไม้ เท่านี้ก็สามารถทำให้ดอกไม้นั้นคงความสดได้นานยิ่งขึ้น ส่วนใครที่ปลูกต้นไม้ไว้ แต่เจอปัญหาวัชพืชขึ้น ให้ใช้เกลือโรยไปให้ทั่วบริเวณที่มีวัชพืชอยู่ จากนั้น รดน้ำตามลงไป เพียงเท่านี้ ก็จะช่วยกำจัดวัชพืชได้แล้ว

5. ใช้ขจัดคราบไหม้บนกระทะและเตารีด

คราบไหม้ฝังแน่นบนกระทะ เชื่อว่าเป็นปัญหาของทุกบ้าน ซึ่งถ้าหากอยากกำจัดคราบไหม้ ให้กระทะยังคงเหมือนใหม่ สามารถทำได้ โดยการเทเกลือลงไปในกระทะ จากนั้น ก็ผัดเกลือให้ทั่ว เพียงเท่านี้ คราบไหม้ต่าง ๆ บนกระทะก็จะหลุดหายไปอย่างง่ายดาย

6. ทานแล้วดีต่อสุขภาพ

นอกจากทำให้อาหารมีรสเค็ม ถูกปากของใครหลายคนแล้ว เมื่อทานเกลือเข้าไป จะทำให้มีสุขภาพดี เพราะแร่ธาตุไอโอดีนที่อยู่ในเกลือ จะกระตุ้นให้ระบบเผาผลาญพลังงานในร่างกาย ทำงานได้ดีขึ้น นอกจากนี้ ยังช่วยควบคุมสมดุลในร่างกาย โดยการรักษาระดับอินซูลินในหลอดเลือด ช่วยลดความเสี่ยงที่จะทำให้เป็นโรคเบาหวาน แต่อย่างไรก็ตาม ก็ควรทานแต่พอดี เพราะถ้าทานในปริมาณ อาจทำให้เสี่ยงเป้นโรคไตวายได้

เกลือมีประโยชน์มากกว่าการทำอาหาร และจะยังคงเป็นวัตถุดิบที่สำคัญต่อมนุษยชาติอีกยาวนาน ซึ่งเมื่อรู้ถึงประโยชน์อันมากมายของเกลือขนาดนี้แล้ว ถ้าใครอยากแก้ปัญหาต่าง ๆ ที่สามารถใช้ประโยชน์จากเกลือได้ ก็อย่าลืมนำไปลองทำตามกันดูนะครับ เพราะอาจจะช่วยให้ประหยัดเงินและทำให้ชีวิตคุณง่ายขึ้นกว่าเดิม

บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ

• แจกสูตร พริกกะเกลือ ตำรับโบราณ คลุกกับข้าวก็อร่อย จิ้มกับผลไม้ก็ดี
• การถนอมอาหาร วิธีถนอมอาหาร และเมนูถนอมอาหารทำง่ายขายคล่อง